هنگامی که می‌خواهید یکی از سیستم‌های حمل و نقل عمودی را در جای خاصی استفاده کنید، یکی از مهم ترین سوالاتی که مطرح می‌شود این است که «کدام سیستم محرکه بهتر است؟ هیدرولیکی یا کششی؟». هر کدام از این سیستم‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. به طور کلی، آسانسورهای هیدرولیکی برای ساختمان‌های کم ارتفاع (حداکثر ۶ طبقه) مناسب هستند، در حالی که آسانسورهای کابلی (کششی) برای ساختمان‌های بلند بهترین گزینه می‌باشند.
طی چهل سال گذشته آسانسور هیدرولیکی در تمام دنیا عرضه شده و عمومیت یافته است. زمانی که آسانسورهای کششی بدون موتورخانه به هدف جایگزینی آسانسورهای هیدرولیکی عرضه شد، رقابت سختی در بازار آسانسور ساختمان‌های کم ارتفاع آغاز شد. استراتژی‌های سلطه‌جویانه بازار منحصراً یک هدف را دنبال می‌کرد و سخت در پی رسیدن به سطح مطلوبی در بازار و کاهش محبوبیت و رواج آسانسور هیدرولیکی بود. تلاش‌های انجام شده، سیستم‌های بدون موتورخانه را وادار به فدا کردن ایمنی سیستم خود می‌کرد.
به هر حال خریداران بایستی نقاط قوت و ضعف هر دو سیستم را به طور کامل بشناسند و بدانند ایمن‌ترین و مناسب‌ترین کاربرد هر کدام از سیستم‌ها چه می‌باشد و با اطمینان کامل اقدام به سفارش آسانسور مناسب بنمایند. در این مقاله، آسانسور هیدرولیکی و نیز اندکی آسانسورهای کششی بدون موتورخانه را جهت آشنایی بیشتر مصرف کنندگان تحلیل می‌کنیم و مورد بحث و بررسی قرار می‌دهیم.
مقدمه
در بخش اول این مقاله، پیشرفت و توسعه بازار آسانسور و وضعیت کنونی بازارهای اروپایی و ترک را بررسی کردیم. همین طور شایستگی‌های انواع مختلف آسانسور مثل هیدرولیکی، کششی و نوع بدون موتورخانه پررنگ‌تر نشان داده شد. نتیجه این بود که درصد سهم آسانسورهای هیدرولیکی در بازار آسانسور تا ۴۰ درصد کاسته شده است، اما تولید جهانی آسانسور هیدرولیکی کم نشده است، چرا که تعداد کل آسانسورهای نصب شده بیشتر شده است. همچنین فهمیدیم که برای مقابله با ارتعاشات و تکان‌های ناشی از زلزله، آسانسور هیدرولیکی بالاترین ایمنی را دارا است و ترویج آسانسور کششی بدون موتورخانه در نواحی زلزله‌خیز در نهایت خسارات و صدمات بیشتری همراه دارد. استدلالات و سخنان گمراه کننده‌ای درباره آسانسور هیدرولیکی عمدتاً در زمینه مصرف انرژی و خطرات زیست محیطی شنیده شده است. چنین ادعاهای اغراق آمیزی صرفاً جهت عوض کردن دیدگاه مصرف کنندگان است.
اشکالات سیستم کششی بدون موتورخانه
۱- هزینه نصب حقیقی با راندمان یکسان دو سیستم: این هزینه برای آسانسور کششی حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد بیشتر از نوع هیدرولیکی برآورد می‌شود. (برای نصب سیستم بدون موتورخانه ممکن است در ابتدا برای جذب مشتری هزینه کمتری پیشنهاد شود، اما هزینه خدمات بعدی فوق‌العاده زیاد است)
تعمیر و نگهداری
– دشوار بودن تعمیرات: از آنجایی که موتور این مدل در بالاسری چاه یا روی / زیر محرکه قرار گرفته است، دسترسی به آن مشکل است. احتمال بروز سوانح جدی و خطرناک در حین استفاده و سرویس کردن آسانسور بسیار زیاد است. اگر کابین گیر کند و حرکت نکند، نمی‌توان از بالای کابین موتور را تعمیر کرد و شاید مجبور به اعمال روش‌های خطرناک شویم.
– هزینه زیاد تعمیرات: همه تولید کنندگان اصلی آسانسور و قطعات آن، مثل تولیدکنندگان موتورهای خاص آسانسور، اکنون نوع بدون موتورخانه‌ای را که دارای موتورهای سنکرون مغناطیس دائم باشد در اولویت پیشنهادات خود قرار می‌دهند. مدل‌های کششی بدون موتورخانه به صورت امتیاز انحصاری ثبت می‌شوند و از این رو ابداع سیستم بدون موتورخانه جدیدی که به حق امتیاز مدل‌های موجود تعدی نکند و از نظر اقتصادی نیز به صرفه باشد تا حدودی مشکل است. برابر حقوق ثبت شده صاحب امتیاز، سرویس و تعمیر سیستم‌های کششی بدون موتورخانه توسط شرکت‌های معتبر و شرکت‌هایی غیر از خود صاحب امتیاز ممنوع اعلام شده است و در نتیجه گروهی از شرکت‌های چند ملیتی به گونه‌ای فزاینده بازار آسانسور ساختمان‌های کم ارتفاع و متوسط را کنترل می‌کنند.
اگر چه سیستم‌های کششی بدون موتورخانه در ابتدا با قیمت‌های پایین عرضه می‌شود، بعد از مدتی استفاده از آسانسور، به علت سرویس‌های دوره‌ای و قیمت بالای قطعات یدکی، سود پایین شرکت ارائه دهنده آسانسور بهتر می‌شود. فراهم کردن قطعات یدکی مشکل است چرا که سرویس کردن این واحدها فقط توسط نصب کننده اصلی یا شرکای تعمیراتی و خدماتی‌اش انجام می‌شود.
– عدم رعایت الزامات ایمنی در تعمیرات: نجات مسافران در مواقع ضروری سخت و پیچیده است. از آنجا که کار کردن با هر کدام از انواع بدون موتورخانه نیاز به تخصص داشته و دسترسی به چاه موتور دشوار است. حرارت و رطوبت در داخل چاه زیان‌آور است و به سادگی قطعات الکترونیکی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ممکن است باعت خرابی و نیاز به تعمیر مکرر شود. اتصال کوتاه در مدار موتور و یا آتش‌سوزی احتمالاً مانع حرکت آسانسور می‌شود و سبب گیر افتادن افراد در آسانسور می‌شود. آتش به خودی خود کشنده نیست، اما وجود دود درون چاه خطرناک است. بدیهی است نصب سیستم کششی بدون موتورخانه در مناطق زلزله خیز و نواحی مستعد خطرات و بلایای طبیعی، حاصل از عدم احساس مسؤولیت و نیز نامعتبر بودن صاحبان امر یعنی همان مهندس معمار و خود شرکت آسانسوری می‌باشد.
بررسی مصرف زیاد انرژی آسانسور هیدرولیکی
بحث درباره مصرف زیاد انرژی آسانسورها باید آن‌چنان با دقت انجام شود که نتایج غیر واقعی از آن برداشت نشود. حقیقت این است که هزینه عملیاتی آسانسور بسیار کمتر از هزینه تعمیرات و سرویس‌های آن است. بنابراین، آگاهی از هزینه سرویس و قیمت قطعات یدکی مهم است، ضمن این که تشخیص این مسأله دشوار است.
گفته می‌شود مصرف انرژی آسانسور هیدرولیکی ۲ تا ۵ برابر بیشتر از آسانسور کششی است، بدون این که نحوه محاسبه چنین ارقامی شرح داده شود. واضح است که پایین‌تر بودن مصرف انرژی آسانسور کششی به علت وجود وزنه تعادل است. در آسانسور هیدرولیکی عموماً از وزنه تعادل استفاده نمی‌شود و به دنبال آن، برای اطمینان از امنیت سیستم، قدرت موتور را بیشتر در نظر می‌گیرند. از طرف دیگر می‌توان این آسانسورها را تحت شرایطی فراخور محل استفاده (مثل مناطق بدون خطر زمین‌لرزه) با به کارگیری وزنه تعادل بنا کرد، به این صورت همانند آسانسورهای کششی و به همان میزان در مصرف انرژی صرفه جویی می‌شود.
توان موتورهای آسانسور هیدرولیکی با و بدون وجود وزنه تعادل در جدول ۱ آورده شده است. همان طور که مشاهده می‌کنید با کاهش دو سوم وزن کابین به خاطر وجود وزنه تعادل، توان مورد نیاز موتور تا ۲۹% کاهش می‌یابد. در شکل ۱ وضعیت دیگری از وزنه تعادل آسانسورهای هیدرولیکی در حالی که وزنه تعادل روی یکی از بازوهایی انتقال نیروی کششی قرار گرفته، نشان داده شده است. نتیجه آن که بازوی انتقال نیرویی با قطر کوچک‌تر و پمپ‌های کوچک‌تری در سیستم قرار داده می‌شود. چنین ترکیبی از حرکت آونگی و تاب خوردن وزنه تعادل درون چاه جلوگیری می‌کند. بنابراین، ادعایی مبنی بر غیر اقتصادی و پر هزینه بودن آسانسور هیدرولیکی، بی‌پایه و اساس است. اکثر آسانسورهای هیدرولیکی به خاطر ایمنی بیشتر و آسان بودن نصب آن، وزنه تعادل ندارند. بیشتر بودن توان موتور منطقاً مصرف انرژی را افزایش می‌دهد. اما به هر حال از آنجایی که آسانسور هیدرولیکی هنگام حرکت رو به پایین انرژی مصرف نمی‌کند، کل افزایش مصرف انرژی کمتر از میزان پیش بینی شده است.
جدول ۱: کاهش مصرف انرژی آسانسور هیدرولیکی با توجه به وزنه تعادل
| وزنه تعادل | طول پیستون
(m) |
قطر پیستون
(mm) |
نسبت تعلیق | فشار سیلندر
(bar) |
سرعت
(m/s) |
تغییرات جریان
(lt/min) |
توان موتور
kW |
|
| خالی | پر | |||||||
| خیر | ۵/۴ | ۷۰ | ۲:۱ | ۹/۲۲ | ۱/۵۵ | ۶۴/۰ | ۷۴ | ۵/۸ |
| بله | ۵/۴ | ۶۰ | ۲:۱ | ۴/۱۰ | ۱/۵۴ | ۶۴/۰ | ۵۴ | ۶ |
شکل۱: آسانسور هیدر ولیکی با وزنه تعادل
دیوید کوپر، روی ۵ محرکه مختلف آسانسور نصب شده در یک بیمارستان که رفت و آمد زیادی در آن صورت می‌گرفت، تست‌های مصرف انرژی انجام داد. برای اندازه‌گیری مصرف انرژی آسانسور در تست‌هایی خود از دستگاه ثبت توان مصرفی موتور استفاده کرد.
با توجه به تعداد توقف‌ها (۳ تا ۱۴)، آسانسورها سرعت‌های متفاوتی داشتند. نتیجه‌ای که کوپر بیان کرد این بود که در کل، حتی هزینه جاری آسانسورهای فعال هم بسیار کم است. نتایج به دست آمده در جدول ۲ نشان داده شده است. با توجه به جدول ۲ می‌بینید که مصرف انرژی حتی در آسانسور هیدرولیکی (حتی بدون وزنه تعادل) بسیار ناچیز و قابل چشم پوشی است.
در جدول ۳، مقایسه‌ای از مصرف انرژی سالانه تعدادی از وسایل خانگی با مصرف انرژی تقریباً معادل آسانسور هیدرولیکی مناسب خانه‌ای متشکل از ۶ خانواده را می‌بینید. مصرف انرژی آسانسور بین ساکنین ساختمان تقسیم می‌شود، سهم ماهیانه هر خانواده خیلی کم و در حد ۹ تا ۱۲ (kWh) می‌باشد. در این مثال آسانسور، ۴ تا ۶ درصد کل مصرف انرژی ساختمان را شامل می‌شود. در نتیجه عدم استفاده از آسانسور هیدرولیکی، نهایتاً به خاطر تخمین‌های اشتباه ترافیک، گرانی خدمات و سرویس و خرابی‌های مکرر منجر به مصرف انرژی بیشتر می‌شود.
جدول ۲: مقایسه مصرف انرژی محرک‌های مختلف (بر حسب ۲/۳ سنت برای هر kWh)
همه نتایج بازتابی از ۳۰۰۰ توقف در طول ۲۴ ساعت می‌باشد.
| نوع محرک | kWh مصرف | هزینه روزانه (دلار) | درصد بیشینه | سرعت (m/s) | توقف ها | وزن کل (kg) |
| هیدرولیک | ۹/۴۹ | ۶۰/۱ | ۹/۳۹ | ۶۳/۰ | ۳ | ۱۱۳۴ |
| Otis MRVF | ۹/۵۱ | ۶۶/۱ | ۴/۴۱ | ۷۸/۱ | ۸ | ۱۱۳۴ |
| SCR بدون چرخ‌دنده | ۳/۵۵ | ۷۷/۱ | ۱/۴۴ | ۵۴/۲ | ۱۴ | ۱۵۸۸ |
| MG چرخدنده‌ای | ۸/۱۰۳ | ۳۲/۳ | ۹/۸۲ | ۷۸/۱ | ۶ | ۱۵۸۸ |
| MG بدون چرخ‌دنده | ۲/۱۲۵ | ۰۱/۴ | ۱۰۰ | ۵۴/۲ | ۱۱ | ۱۵۸۸ |
جدول ۳: مقایسه مصرف انرژی آسانسور و وسایل خانگی مختلف
| وسیله | یخچال | ماشین ظرفشویی | ماشین لباسشویی | تلویزیون | اتو | فر گاز | چراغ ها | آسانسور هیدرولیکی مسکونی |
| مصرف انرژی سالانه (kWh) | ۳۵۰ تا ۵۰۰ | ۴۰۰ تا ۶۰۰ | ۴۴۵ | ۲۳۰ | ۲۵۰ | ۲۵ | ۷۵۰ | ۶۰۰ تا ۸۰۰ |
مهم‌ترین عضو تأثیرگذار بر بازده آسانسور موتور آن است، چرا که بازده و اندازه موتور، بازده کلی تمام سیستم آسانسوری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بدین معنی که انتخاب کارآمدترین موتور و اطمینان از اندازه مناسب خاص موقعیت به کار برده شده بسیار مهم است. البته می‌دانید که مصرف انرژی با سرعت رابطه مستقیم داشته و با افزایش سرعت آسانسور، مصرف انرژی نیز بیشتر می‌شود.
در آسانسورهای هیدرولیکی هنگام حرکت رو به پایین کابین، از نیروی جاذبه کمک گرفته و با کنترل شدت جریان روغن سرعت آن کنترل می‌شود و بنابراین انرژی مصرف نمی‌شود. به همین خاطر مخصوصاً برای متعادل سازی سرعت جابه‌جایی آسانسور، بدون هیچ هزینه اضافه‌ای، سیستم هیدرولیکی مناسب است و به سادگی می‌توان سرعت رو به پایین را زیاد و در عین حال سرعت رو به بالا را کم کرد. پس موتورهای کوچک‌تر که سطح مصرف انرژی پایین‌تری دارند نیز قابل استفاده خواهد بود.
در شکل ۲ نموداری از توان موتور درحالات متفاوت نشان داده شده است. توان‌های انتخابی موتور به صورت خط‌چین و خط پیوسته است که با توجه به الزامات الکتریکی موتور هر کدام کاربرد خاص خود را دارد.
شکل ۲: انتخاب موتور بر اساس سرعت آسانسور
حالت ۱: وزن بار کابین: ۶۵۰ کیلوگرم (۴ نفره)، حداکثر فشار استاتیک: ۳۳ bar
حالت ۲: وزن بار کابین: ۱۰۸۰ کیلوگرم (۸ نفره)، حداکثر فشار استاتیک: ۵۵ bar
درصد کاهش توان موتور (در حالت ۱ شکل ۲) بعد از متعادل‌سازی سرعت‌های حرکت رو به پایین و بالا به منظور رسیدن به زمان حرکتی یکسان در جدول ۴ آورده شده است. می‌بینید که کاهش ۱۰ تا ۲۸ درصدی توان موتور چندان دور از دسترس نیست. با معادلات دولارد و شرودر، مصرف انرژی سالانه (AEC) حدود ۳۰۰ استارت در روز محاسبه شده است. از آنجایی که طبق استانداردها سرعت آسانسور حداکثر تا ۱ متر در ثانیه در آسانسور هیدرولیکی مجاز شمرده شده است، می‌توانیم سرعت رو به پایین را تا ۱ متر در ثانیه زیاد کنیم که در نتیجه آن، حداکثر صرفه‌جویی در انرژی و همین طور زمان جابه‌جایی بهتری خواهیم داشت. با به کارگیری وزنه تعادل و متعادل‌سازی سرعت حرکت رو به پایین، توان الکتریکی مورد نیاز موتور تقریباً ۵۰ درصد کاهش می‌یابد. معادله شرودر به شکل زیر تعریف می‌شود:
این معادله، معادله‌ای تعمیم یافته است که به علت تعدد محاسبات مصرف انرژی روزانه هر کدام از تاسیسات آسانسوری به دست آمده است. در فرمول بالا، در آسانسورهای هیدرولیکی بدون وزنه تعادل زمان جابه‌جایی نرمال (TP) بین ۵ (در موتورهای کوچک) تا ۷ (در موتورهای بزرگ) متغیر است. دولارد فرمول دیگری ارائه کرد. او نموداری گرافیکی را مطرح کرد که طبق آن، مصرف انرژی به صورت فرمول «انرژی تقسیم بر کیلوگرم در هر جابه‌جایی» قابل محاسبه بود. عملاً معادله شرودر مصرف انرژی را ناچیز در نظر می‌گیرد ا،ما روش دولارد مقدار بیشتری را تخمین می‌زند. از این روش‌ها برای محاسبه حدود بالا و پایین مصرف انرژی آسانسور استفاده می‌شود و مقدار واقعی نیز بین این حدود خواهد بود. در ادامه مقدار متوسط مصرف انرژی آسانسور در هر دو روش آورده شده است.
جدول ۴: متعادل سازی زمان جابه‌جایی، طول جابه‌جایی: ۱۲ متر، ۲:۱، زمان جابه‌جایی نرمال:۶
| سرعت جابه‌جایی (بالا و پایین) (m/s) | سرعت‌های جابه‌جایی اصلاح شده (m/s) | جابه‌جایی اصلاح شده | ||
| بالا | پایین | کاهش توان موتور (%) | مصرف انرژی روزانه (kWh) | |
| ۸/۰ | ۶۶/۰ | ۱ | ۵/۱۷ | ۹/۳ |
| ۸/۰ | ۷۲/۰ | ۸۶/۰ | ۱۰ | ۳/۴ |
| ۷/۰ | ۵۳/۰ | ۱ | ۳/۲۴ | ۲/۳ |
| ۷/۰ | ۶/۰ | ۸۴/۰ | ۳/۱۴ | ۶/۳ |
| ۶/۰ | ۴۳/۰ | ۱ | ۳/۲۸ | ۶/۲ |
| ۶/۰ | ۵/۰ | ۷۵/۰ | ۷/۱۶ | ۰/۳ |
در جدول ۵، مصرف انرژی آسانسور ۴ نفره با سرعت ۶/۰ متر در ثانیه در یک ساختمان مسکونی، بر اساس تعداد استارت‌های روزانه معین شده است. با توجه به جدول ۵، هزینه مصرف انرژی آسانسورهای مسکونی بسیار ناچیز است.
جدول ۵: مصرف انرژی روزانه ساختمان مسکونی بر اساس تعداد استارت ها
زمان جابه‌جایی نرمال: ۶، توان موتور: ۵ کیلو وات
| تعداد استارت ها | ۱۰ | ۵۰ | ۱۰۰ | ۱۵۰ |
| مصرف انرژی (kWh) | ۱۲۵/۰ | ۶۲۵/۰ | ۲۵/۱ | ۸۸/۱ |
| هزینه (kWh/10 سنت) | ۲۵/۱ سنت | ۲۵/۶ سنت | ۵/۱۲ سنت | ۸/۱۸ سنت |
استفاده از موتورهای بزرگ‌تر با راندمان کمتر باعث مصرف غیر ضروری انرژی می‌شوند. با طرح ریزی صحیح در استفاده ساکنین از آسانسور، اطمینان حاصل می‌شود که سیستم آسانسور با بازدهی و کارایی خوبی از انرژی استفاده می‌کند. با انتخاب پمپ شناور با خروجی ۲۰ درصد کمتر، از اتلافات موتور و در نتیجه اضافه بار روی موتور هنگامی که با ظرفیت تکمیل کار می‌کند کاسته می‌شود. بایستی تضمین شود که با توجه به سطح عملکرد نیروی گشتاور و حرارت زیاد در چنین حالاتی، موتور توانایی مقاومت و پابرجایی دارد.
گاهی اوقات با به کارگیری سیستم‌های بزرگ‌تر، عمداً مقایسه‌های اغراق آمیزی برای مقایسه آسانسورهای هیدرولیکی با سایر سیستم‌های آسانسوری انجام می‌شود. مثلاً سرعت (m/s) 63/0 و آسانسور ۸ نفره به موتوری با توان ۱۱ کیلووات نیاز دارد، در صورتی که موتور ۵/۷ کیلوواتی یا ۵/۸ کیلوواتی بدین منظور کفایت می‌کند.
تعداد خرابی‌ها جنبه دیگری از مصرف انرژی سیستم آسانسوری را نشان می‌دهد. انرژی مصرف شده در جابه‌جایی بین محل دستگاه تا شرکت خدمات (سرویس کننده) قطعاً باید به کل مصرف انرژی آسانسور اضافه شود. علاوه بر تمام این موارد هزینه سرویس کردن و قطعات نیز هست که در صورت عدم دسترسی به قطعات و تعمیرکاری غیر از نصب کننده اصلی، هزینه بسیاری را تحمیل خواهد کرد. از این حیث، آسانسورهای هیدرولیکی به دلیل احتیاج کمتر به تعمیرات و نیز فراوانی قطعات مورد نیاز در بازار قطعات هیدرولیکی، معروف می‌باشند. تعداد قطعات محرکه هیدرولیکی خیلی کمتر از محرکه کششی معادل است و به همین نسبت احتمال خرابی هم کمتر است.
بررسی خطرات زیست محیطی آسانسور هیدرولیکی
اتهام خطرناک بودن آسانسورهای هیدرولیکی برای محیط زیست ادعایی اشتباه و غلط است. به خوبی می‌دانید و البته همان طور که در شیوه کاری هر تولیدکننده آسانسوری دیده می‌شود، هشیاری درباره محیط زیست همیشه جزو نهایی‌ترین شرایط عملیاتی واحد‌های هیدرولیکی بوده است. به کار بستن اساندارد EN 81-2 و سایر استانداردهای مرتبط با آسانسور، آن‌چنان که باید از معضلات زیست محیطی ممانعت به عمل می‌آورد. مسؤولیت هرگونه رخداد در زمینه آلودگی محیط زیست بر عهده سازندگان بدون صلاحیت لازم است که ناشیانه عمل می‌کنند و عملاً ارتباطی با خود آسانسور هیدرولیکی ندارد. کنترل کردن نحوه اعمال صحیح استانداردهای آسانسوری، نه تنها در مورد آسانسورهای هیدرولیکی بلکه برای سایر مدل‌های آسانسوری مثل سیستم بدون موتورخانه، در حیطه وظایف افراد ذیطلاح و مسؤولان محلی می‌باشد.
در زمینه سیستم‌های بازبینی جک‌ها از لحاظ نشتی و حفاظت از خوردگی جک‌ها در صنعت، پیشرفت‌های چشمگیری صورت گرفته است. صنعت آسانسور می‌تواند با به کارگیری چنین دستگاه‌هایی به طور رایگان اقدامات پیشگیرانه خود را گسترش دهد.
اگرچه ذخیره کردن حجمی معادل ۱۰۰ تا ۲۰۰ لیتر روغن معدنی در داخل جک و مخزن برای عمر کاری حدود ۱۰ سال یا بیشتر نکته مثبتی به حساب نمی‌آید، اما باید به خاطر داشت که یک وسیله نقلیه همین میزان سوخت را در عرض ۱ ماه مصرف می‌کند. بدیهی است که با استفاده از مایع هیدرولیک ضد آتش و تجزیه‌پذیر، از خراب شدن روغن معدنی به علت بروز اتفاقات پیش بینی نشده، کاملاً جلوگیری می‌شود. امروزه مایعات هیدرولیک تجزیه‌پذیر به راحتی قابل تهیه است و زمانی که شرایط زیست محیطی ویژه‌ای در میان باشد، بدون در نظر گرفتن هزینه، همین مایعات غیر مضر برای محیط زیست جایگزین خوبی برای روغن‌های معدنی سنتی هستند.
تولید کنندگان آسانسور هیدرولیکی به نوعی در زمینه کاهشی مصرف انرژی سیستم‌های بدون موتورخانه نیز فعالیت کرده اند. مثلاً وزنه تعادل مکانیکی کششی را درون آکومولاتور هیدرولیکی شناور کرده اند (وزنه تعادل هیدرولیکی) و مصرف انرژی سیستم را به سطح معادل بهترین نوع سیستم کششی بدون موتورخانه رسانده‌اند. آکومولاتور به گونه‌ای طراحی شده است که حین حرکت رو به پایین، وظیفه جمع‌آوری و نگهداری روغن تحت فشار را دارد و بعد از آن، از انرژی ذخیره شده جهت حرکت رو به بالا و در نتیجه امکان کاربری موتور کوچک‌تر استفاده می‌شود. با جایگزینی سیال تجزیه‌پذیر به جای روغن معدنی، وزن اولیه سیستم نسبتاً کم می‌شود. افزایش هزینه اولیه برای صرفه‌جویی انرژی سیستم هیدرولیکی بدون موتورخانه، مسائلی از قبیل مصرف انرژی زیاد و توجهات زیست محیطی را از میان بر می‌دارد.
دلایل متداول بودن آسانسورهای هیدرولیکی
با گذشت ۱۰ سال از عرضه آسانسورهای کششی بدون موتورخانه به قصد جایگزینی آسانسورهای هیدرولیکی، به نظر می‌رسید که استفاده از آسانسور هیدرولیکی نه تنها کمتر نشده است، بلکه افزایش یافته است. علت متداول بودن آسانسورهای هیدرولیکی تنها به دلیل برتری ذاتی آن نبوده است، بلکه قابل اعتماد بودن و ایمنی آنها بود که مشتری را به سوی خود جذب می‌کرد.
حتی تکنسین‌های تولیدکنندگان سیستم کششی بدون موتورخانه اعتراف می‌کردند که کار کردن با سیستم هایشان در مواقع اضطراری پیچیده است. در راستای اهداف نجات و رهایی افراد گیر افتاده در آسانسورها، اقدام به تجهیز آسانسورها به شبکه ارتباط جهانی یا محلی شد که با تحقیقات گسترده بعد از بروز بلایای طبیعی، این طرح با شکست مواجه شد. در عوض بر خلاف سیستم کششی، حتی سرایدار یا خدمتکار منزل در عرض ۱ دقیقه یاد می‌گیرد که چگونه فرد گیر افتاده در آسانسور هیدرولیکی را رها سازد.
علل دیگر متداول بودن آسانسورهای هیدرولیک از دیدگاه نصب‌کننده‌ها و مشتریان به صورت فهرست در ادامه آمده است.
از دیدگاه نصب کننده:
۱- نصب آسانسور در ساختمان‌های کم ارتفاع زمان کمتری نیاز دارد.
۲- با قیمتی مناسب‌تر و کمتر می‌توان یک سیستم هیدرولیکی کامل را خریداری و نصب کرد.
۳- تهیه قطعات تعویضی ساده‌تر است و هیچ گونه انحصار و محدودیتی برای انجام دادن تعمیرات پیچیده نیست.
۴- تعداد قطعات آسانسورهای هیدرولیکی نسبت به آسانسور کششی کمتر است و به تبع سرویس کردن آن هم کمتر است.
۵- وجود موتورخانه در پی ساختمان یا طبقه همکف امنیت بیشتری دارد و خطر حوادث غیر مترقبه در حین نصب کمتر است.
۶- آسانسورهای هیدرولیکی که موتور – پمپ محرکه آنها درون روغن روان‌ساز شناور است، خیلی نرم‌تر کار می‌کنند و استهلاک کمتری دارند. فاصله زمانی سرویس بین تعمیرات آن بیشتر از مدل‌های کششی است.
۷- وقتی به ظرفیت کاری بالا احتیاج دارید، نوع هیدرولیکی موثرترین نوع محسوب می‌شود.
۸- در سیستم هیدرولیکی، بار وارده به جای چاه که استحکام کمتری دارد به پی ساختمان وارد می‌شود. این عامل در نواحی در معرض خطر زلزله اهمیت بیشتری دارد.
۹- سر و صدا و نویز چاه با وجود موتورخانه کاهش پیدا کرده است.
۱۰- سیستم نسبت به آب پاش‌های آتش خاموش کن و لوله‌های آنها در چاه حساسیت کمتری دارد.
۱۱- می‌توان سرعت رو به پایین را بدون صرف هیچ هزینه‌ای زیاد کرد، چرا که نیروی عملگر این جهت جاذبه زمین است. این ویژگی سرعت خدمات رسانی به مسافرین را بیشتر می‌کند.
از دیدگاه مصرف کننده:
۱- در واقع پرداخت هزینه اولیه کمتر برای تجهیزات و تعمیرات: به طور کلی برآورد هزینه آسانسورهایی با خصوصیات قابل مقایسه و پارامترهای یکسان، سرمایه‌ای بین ۱۵ تا ۲۵ درصد کمتر از مدل کششی می‌طلبد. هزینه کمتر تعمیر و نگهداری آسانسور هیدرولیکی نیز در آینده کاری موجب صرفه جویی مالی می‌شود.
۲- فراهم شدن فضای مفید بیشتر در ساختمان:
– فضای چاه آسانسور هیدرولیکی حدود ۱۲ درصد کمتر از نوع کششی است، چرا که فضای اضافی مربوط به وزنه تعادل در آسانسور هیدرولیکی حذف شده است.
– از آنجایی که آسانسور هیدرولیکی به سازه ساختمان بار عمودی اعمال نمی‌کند، اندازه ستون‌ها در محوطه چاه بسیار کم می‌شود.
– محل قرارگیری موتورخانه چندان محدود نیست و انعطاف‌پذیر می‌باشد.
– برای نصب در ساختمان‌های قدیمی مناسب است، چرا که نصب سازه‌های تقویت کننده برای تحمل نیروهای بالاسری که به تجهیزات سیستم کششی وارد می‌شود، هم پر هزینه و هم غیر عملی است.
– آسانسورهای هیدرولیکی برای نصب در مکان‌هایی که قرار است مدتی بعد از نصب، در اضافه شود مناسب است.
۳- قابلیت اعتماد و اطمینان زیاد از کار کردن بدون خرابی.
۴- برای رهایی افراد نیاز به تخصص نیست. اکثر عملیات اضطراری بدون ورود به چاه یا رفتن به طبقات بالاتر، امکان‌پذیر است. کنترل‌های آسانسور بدون کار درون چاه تنظیم می‌شوند.
۵- نظر به صرفه‌جویی در مصرف سوخت به خاطر سرویس و تعمیرات کمتر در آسانسور هیدرولیکی، نیاز به انرژی در هر دو آسانسور هیدرولیکی و کششی یکسان است. حرارت تولید شده منبع قدرت هیدرولیکی هنگام حرکت رو به پایین کم است و می‌توان این حرارت را در پی ساختمان توزیع کرد و البته در این حالت اتلاف انرژی محسوب نمی‌شود.
نتیجه‌گیری
مصرف انرژی زیاد و مشکلات زیست محیطی مباحثی بودند که تولیدکنندگان سیستم کششی بدون موتورخانه علیه انواع هیدرولیکی مطرح کردند، ولی در واقعیت هیچ بازتابی از این مسائل در نوع هیدرولیکی دیده نشد. با این که اختلاف مصرف انرژی مدل هیدرولیکی و کششی ناچیز است، اما همین اختلاف باعث شد که تعداد طبقات و ترافیک آسانسورها به طور درست و صحیح تعیین شود و ظرفیت مناسبی برای منبع قدرت آسانسور هیدرولیکی انتخاب شود. استفاده از وزنه تعادل (جایی که لازم است) و متعادل‌سازی زمان جابه‌جایی، مصرف انرژی آسانسور هیدرولیکی را هم سطح آسانسور بدون موتورخانه قرار داد.
استفاده از سیستم‌های هیدرولیکی در بسیاری از مراکز صنعتی بدیهی و البته اجتناب‌ناپذیر است. جستجوی بی‌دلیل و خلاف واقع درباره مضرات زیست محیطی سیستم‌های هیدرولیکی منجر به ممنوعیت همه کاربردهای صنعتی می‌شود. درعوض در زمینه بازرسی و نظارت سیستم‌های حمل و نقل عمودی بایستی دقت و توجه بیشتری مبذول داشت. مایعات ضد آتش و تجزیه‌پذیر جانشین مناسب روغن‌های معدنی هستند و در صورت نیاز می‌توان از آنها استفاده کرد.
عملیات بدون خرابی، هزینه اولیه پایین، سادگی نصب و راحتی از ویژگی‌های بی‌نظیر آسانسورهای هیدرولیکی می‌باشند. همچنین در زمینه هزینه خدمات و سرویس کردن و ایمنی دارای سوابق درخشانی هستند.
در پایان، باید به خاطر داشته باشید که هزینه سرویس آسانسور بسیار بیشتر از هزینه عملیاتی آن است. منابع سرویس و تعمیرات و البته قطعات یدکی آسانسورهای هیدرولیکی به وفور در بازار موجود است و برای خرید و استفاده از آن قراردادهای اجباری و محدود کننده‌ای وجود ندارد.
